Ahmet Altan – Karanlıkta Sabah Kuşları

         2019-un on dördüncü kitabı Ahmet Altandan “Karanlıkta Sabah Kuşları” oldu. Dekabrın son günlərində tamamladığım e-kitab ilboyu sevərək oxuduqlarımdan oldu. Ahmet Altanın – qələmini sevdiyim yazarlardan birinin – bu kitabı ilə də məni xəyal qırıqlığına düçar etməyəcəyinə əmin idim. Su kimi axıb gedən səhifələr, duyğuyüklü zövq oxşayan yazılar kitabın asanlıqla bitməsinə səbəb oldu.
         Ahmet Altan kütləvi informasiya vasitələri arasında keçən həyatına oxucuları cəzb etməyi bacaran ədəbi nümunələr də sığdırıb. Jurnalistlikdən redaktorluğa, aparıcılıqdan yazarlığa keçid edərkən bəzən düşüncələrini azad şəkildə ifadə etdiyi, bəzənsə romanlarında məhrəm mövzulara yer verdiyi üçün daim tənqidə məruz qalıb.
Xüsusilə siyasi görüşləri sayəsində bəzi kitablarının yaranma mühiti barmaqlıqlar arxası olub. Bütün uğurları və uğursuzluqları fonunda mən onu ancaq ədəbiyyat sahəsindəki mövqeyinə görə dəyənləndirəcəyəm. Oxuduğum sətirlər ürəyimdən xəbər verirsə, o yazar mənim üçün artıq özünü isbat etmiş deməkdir. Ahmet Altanla ilk tanışlığım uzun illər əvvələ təsadüf edir. Onu tanımağa “Aldatmak”la başlayıb “İçimizde Bir Yer” ilə davam etdim, bu il isə “Karanlıkta Sabah Kuşları” kitabı ilə yazıçı qəlbimdəki yerini möhürlədi.
         “Karanlıkta Sabah Kuşları”da vahid süjet xətti olmasa da, yer verilən hər bir esse özü ayrılıqda bir həyat təsiri bağışlayır. Yazarlardan esseləri oxumağı çox sevirəm, onların daxili aləmi, romana, hekayəyə sığdıra bilmədikləri ani duyğuları, düşüncələri səhifələrdə əks olunur. Bir yazarı ancaq güclü emosiyalar yaradan şeylər esse yazmağa vadar edə bilər deyə düşünürəm. Bu səbəblər bir kitabdan, filmdən tutmuş bir insana, baxışa, illər sonra canlanan xatirəyə qədər hər şey ola bilər. Elə bu kitabda da yazarın müxtəlif mövzularda düşüncələri, yanaşma tərzi ilə yaxından tanış oluruq. Bəzən müxtəlif filmlər, yazarlar, kitablar haqqında yazıları onun zövqünü nümayiş etdirir, yeri gəldikcə isə dünyəvi problemlər, insanlar, duyğular haqqında etiraf etdikləri onun qəlbində gizlətdiklərindən xəbər verir.
          Ernest Hemingway, Anton Çehov, Ivan Turgenyev, Katherine Mansfield, Mihail Lermontov, Milan Kundera, Joseph Kessel, Horace McCoy, Jules Verne, Alexandre Dumas, Roger Vailland kimi yazarları xatırlayır yeri gəldikcə, fikirlərini dəstəkləmək üçün onların müxtəlif əsərlərinə müraciət edir. Həm türk, həm də dünya yazıçılarından misallarla təkcə heniş ədəbi zövqə sahib olduğunu isbat etmir, eyni zamanda oxucularına yeni kitab seçimi üçün də müəyyən fikir və ya məsləhət verir Ahmet Altan.
        Kitab o qədər dəyərli fikirlərlə zəngindir ki, səhifələr bir-birini əvəzləyərkən gah Ahmet Altanla eyni duyğuları paylaşdığım üçün sevinir, gah hər hansı bir məfhuma qatdığı yeni mənanı duyaraq heyranlığımı ifadə etməyə söz tapmır, gah da heç haqqında düşünmədiyim məsələlər barədə bilgi sahibi olurdum. Bəzən “Kaçınılmaz bir pişmanlık mı hayat?”, deyən yazıçı bəzənsə həyatın sirli olduğunu etiraf edir: "Her kes küçük ya da büyük, önemli ya da önemsiz bir sırdır başkası için. Hayatın neden böyle sır dolu olduğu sorusu isə bütün sırları kapsayan bir başka büyük sır." Ancaq bu yaşamağa məcbur olduğumuz həyatda sabaha ümidlə baxmasaq, gözəl bir şeyin baş verəcəyini gözləməkdən vazkeçsək həyatın necə mənasız olacağını da, yaşlılığın ruhumuzu əsir alacağını da vurğulayır.
       Esselərdən bəyəndiyim cümlələrin bir hissəsini qeyd etməklə, sizi bu kitabda nələrin gözlədiyi haqda fikir sahibi etmiş olaram deyə düşünürəm.
“Doğan günden beklediğım birşeyler vardı ve beklediğim birşeyler olduğu sürece yaşlanmayacağımı biliyordum, yaşlanmak beklemekten vazgeçmekti, sabahın yeni bir şey olduğuna inanmamaktı yaşlanmak.”
"Savaşlar, ölümler, ihanetler, kederler yalnızca kitapların içinde olsa, hayat kitapların arkasına çekilse..."

"Milyonlarca defa doğmasına rağmen hiç eskimeyen bir şeydi sabah, her defasında yeniydi, her defasında taze, her defasında kuşlarla geliyor, her defasında beliren aydınlıktan yeni birşeyler ummamızı sağlıyordu. "
"Nereden baraksak bakalım,yaşamakla yaşamı anlamak arasında hep bir çelişki olduğunu göreceğız."
"Yenilmeden galip gelemiyoruz. Her zafer bir yenilginin izini taşıyor derinimizde. Zaferlerimiz kadar da yenilgilerimiz oluyor. "
" Yazılan milyonlarca kitap insan ruhuna bir katre ışık düşürmek için çırpınırken ve biz onları okuyup insanları gözleyip tecrübelerimizi bir-birine ekleyerek bir şeyler anlayıp öğrendik sanırken, birden değıl başkasını kendimizi bile tam anlamadığımızı yüzümüze çarpar gerçekler."
"Hayat çekiciliğini ışığına mı yoksa gölgesine mi borçlu, bildiklerimizden dolayı mı hayata tutkunuz yoksa bilmediklerimiz ve merak ettiklerimiz mi bizi hayatın tutkunu yapıyor? Çözmek istediğimiz ne çok sır var. Ve çözüldü diye sandıkça, çözemediğimizi anladığımız kaç sır. "
       Kitabı vərəqlədikcə yazarın necə dolu-dolu uşaqlıq və gənclik keçirdiyini, kitablarla, filmlərlə əhatələndiyini asanlıqla anlamaq olur. Sevgiye, həyata, münasibətə, xəyanətə, musiqiyə və daha bir çox məfhuma dair dərin düşüncələri, ritorik sualları insanı durub düşünməyə vadar edir. Belə düşündürücü sətirlər arasında gəzişdikcə bir də son səhifəyə çatdığını anlayırsan. Geridə dəyərli keçirdiyin vaxt, bir kitabı daha bitirməyin verdiyi sevinc, yeni kitab seçimi üçün həyəcan və kitab haqqında fikirlərini yazmaq üçün səbrsizliklə qarışıq həvəs qalır... Bu müsbət emosiyalarla "“Karanlıkta Sabah Kuşları”nı bitirərkən Ahmet Altana tezliklə yenidən müraciət edəcəyimi düşünür, kitaba isə 4 bal verirəm.

Kamal Abdulla - Sirlərin Sərgüzəşti

       İlin on üçüncü kitabını 2019-un sonuna yaxınlaşdığımız bu günlərdə bitirdim. Bu dəfə yenidən öz ədəbiyyatımıza müraciət etdim və seçimim Azərbaycanın dünyaşöhrətli yazarı Kamal Abdullanın elə bu yaxınlarda işıq üzü görən kitabı “Sirlərin Sərgüzəşti” oldu. Əvvəl oxuduğum “Sehrbazlar Dərəsi”nin məndə yaratdığı müsbət emosiya və böyük gözləntilərlə başladığım yeni kitab da bütün tələblərimi artıqlaması ilə ödədi. İlk tanışlıqla məndə gözəl təəssürat yaradan yazıçılara il ərzində yenidən müraciət etməyə çalışdım. Kamal Abdulla da onlardan biri oldu.

Bu yazara xas bir xüsusiyyət var ki, - yeni əsərini oxuduğumuz zaman digər əsərlərindən də bir nümunəni - bir obraz, bir əhvalat olsun əlavə etməsi - mənim zövqümü oxşayır. Sanki yeni bir həyata alışmağa çalışarkən köhnə, tanış bir sima gəlir gözlərimiz önünə bu prosesi asanlaşdırmaq üçün. Kitabın mövzusu o qədər fərqlidir ki, açıqlanacaq hər bir detal əslində sirlərin içinə doğru atılan bir addım mahiyyəti daşıyır. Əsər adının haqqını verir desəm yanılmış olmaram. İlk sətirlərdən oxucu elə bir sirli aləmə atılır ki, son səhifəni bitirib kitabı bağladıqdan sonra belə düşüncələrində bu aləmin qonağı olmağa davam edir. 

          Əsərdə hər bir qəhrəman başlı-başlına sirli bir dünyadır. Hər kəs gizlətdiyi sirlərlə yaşamağa məhkumdur. Kimisi bunu rahat bacarır, kiminin isə vicdanı onu əzərək məhv edir. Bu mənada paralel zaman anlayışı dövrəyə girir. İki zaman arasında sıxışıb qalanlar... Reallıqla təxəyyülün mübarizəsi... Gerçəklər nə qədər acıdırsa, yaraları qanadır, yaşamağı çətinləşdirirsə, insan çıxış yolunu xəyallar dünyasına səyahət edərkən tapır, bu yolla sirlərinin əsiri olaraq öz dünyasına qapanır, unudaraq gerçəklikdən intiqamını alır. Ailə, sevgi, dostluq, qardaşlıq, vəd, yalan, güvən, mərhəmət, utanc, qorxu kimi məfhumlar bir də sirlərin fonunda çıxır qarşımıza. Hər sətri hiss edərək oxuyuruq, varlığına şübhə duyulan qəhrəmanlar belə qəlbimizdəki o telə toxunmağı bacarır. Kitabda zaman-zaman yer verilən fantastik məqamlar ayağımızı yerdən kəsmir, əksinə real həyatla müqayisələr aparmağa, cərəyan edən hər hadisədən müəyyən nəticələr çıxarmağa təlqin edir bizi. 

       Kitabdakı bir neçə sirr bəziləri üçün öz real obrazları ilə həmahəng olub açılır, bəzi oxucular üçün isə digər sirlər karvanına qoşulub gizli diyara səyahətə davam edir. Bir çox məqamın sirrini açan oxucuların Kamal Abdulla qələminin böyüklüyünə və yeri gəldikdə necə sivri ola biləcəyinə heyran qaldığına əminəm. Ən azından mən səhifələri çevirdikcə bunu bir daha dəqiqləşdirdim özüm üçün.

       Ədəbiyyatımız üçün bu fərqli üslub çox önəmlidir deyə düşünürəm. Hər gün işıq üzü görən bir-birinin bənzəri kitablardan fərqli olaraq oxucunu düşünməyə vadar edir “Sirlərin Sərgüzəşti”. Anlamadıqda təkrar oxumaq istəyir insan, görəsən hansı məqamı qaçırdım deyə nəfəs alıb bir də keçmişə qayıdır. Bu keçmiş sirlərdən bu günə qədər hər detalda fərqli mənaların gizləndiyini yəqin etdikcə risalələr qəlbinə yağ kimi yayılır. Həm dastan, həm əfsanə, həm rəvayət, həm nəzm qatılmış bu rəngarəng kitab insanı darıxmağa qoymur, beyin hər an gərgin vəziyyətdə nə olacağını gözləyir. Keçmişdən gələn gizli məqamlar, müasir dövrün açıq problemləri ilə vəhdət təşkil edir. Nigaranlığın fonunda hər sətirlə duyğu burulğanına qapılırsan mütaliə zamanı. Bu fəsli də bitirim sonra kitabı bağlayım deyərək bir də son səhifələrdə gəzişdiyinin fərqinə varırsan. Adicə “fəsil” sözündə belə 2 məqamın gizləndiyi bu kitab düşünün sizi haralara səyahətə çıxaracaq. Qədim Oğuz yurdundan tutun, Hindistana yaxın nəhəng adayadək, Çərxi-fələk diyarından sıx meşələrin dərinliyinədək yolculuğa çıxarkən bir anda necə Sahil metrosu yaxınlığında yerləşən bir mənzildə gözlərinizi açdığınıza heyran qalacaqsınız       
         Uşaqlar dondurma gördüyü an necə sevinc duyğusu onları bürüyürsə, mən də ləzzətlə oxuduğum kitabları dondurmaya bənzədirəm. Hələ üzərində adım yazılan bir dondurmadırsa, heç doymaq olmur dadından... 2019-un sonuna yaxınlaşarkən kitab xəzinəmə belə dəyərli bir əsər əlavə etdiyim üçün çox sevinirəm.
Təsirindən hələ bir müddət də çıxa bilməyəcəyim  “Sirlərin Sərgüzəşti” məndən 5 bal aldı və sevərək oxuduqlarım arasına daxil oldu.
Ədəbiyyatımızın zənginləşməsində və tarixi irsimizdən nümunələrin bu gün də canlanmasında, gənclərə çatdırılmasında Kamal Abdullanın rolunu inkar etmək olmaz. Gələn il üçün onun digər kitabları oxuma siyahımda olsa da, yeni əsərlərinin nəşr olunmasını səbrsizliklə gözləyirəm.

Rüzgar

        Bu yaxınlarda izlədiyim bir neçə film barədə fikirlərimi paylaşmağa ilk olaraq ən son izlədiyim “Rüzgar” filmindən başlayım. Təsadüfən qarşıma çıxan bu film aktyorları ilə diqqətimi cəlb etdi. Filmi izləməyimdə Belçin Bilgin isminin olması böyük rol oynadı.
       Rüzgar 2018-ci ilin yanvarından izləyici ixtiyarına verilib. Baş rollarında Belçin Bilgindən əlavə Halil Sezai və son zamanların ən sevilən uşaq aktyorlardan Ata Berk Mutlunun olduğu bu film köhnə türk filmləri dadını hiss etdirir izləyərkən. Güclü bir layihə olmasa belə ailəlikcə uşaqlarla birlikdə izləməyin mümkün olduğu filmlər sırasındadır. Köhnə filmlərə xas zəif ssenari, iddiasız rejissor işi, bir-birinə uyğun olmayan bəzi səhnələr burada da qarşımıza çıxır. Ancaq güclü sosial mesaj verməsi onu tənqidlərdən bir az da olsa xilas edir.
        Filmdə bir şirkətdə çalışan və evlənmək yolunda irəliləyən Ece və Alper adlı cütlüyün yollarının küçələrdə oğurluq edən uşaqlarla necə kəsişməyindən bəhs olunur. Ürək problemi olan Ece uşaq sahibi olmağının həyati risk daşıdığını öyrəndiyi müddətdə Allah tərəfindən ona
göndərilən Rüzgar adlı hədiyyəni – kiçik oğrunu sevə-sevə qəbul edir. Bu sayədə kiçik uşaqların əməyindən istifadə edən bir oğurluq qrupu ilə ciddi problemləri yaranan cütlük şantaja məruz qalır. Ancaq yollarından dönməyərək oğurluğa məcbur edilən bu kimsəsiz uşaqların hər birini xilas edib qəyyumluğa götürürlər.
       Bəsit mövzulu bu filmdə bəzi səhnələr mənə təsir etsə də, ümumilikdə darıxdığımı etiraf etməliyəm. Ecenin anasından bəhs edərkən onunla eyni problemi yaşayan və doğuşda həyata gözlərini yuman bu qadın haqqında “Mən onun qədər cəsarətli deyiləm.” deməsi təsirli səhnələrdən biri idi. Biri uğrunda həyatını bilərək fəda etmək həqiqətən böyük cəsarət tələb edir. Bu cəsarət isə hər anaya xas bir şey deyil. Ancaq kimsəsiz uşaqlar üçün də bir ümid işığı olmaq az cəsarət tələb etmir deyə düşünürəm.
         “Rüzgar” filmlərdən sosial mesaj xaricində canlı səhnələr, mükəmməl aktyorluq tələb edən biri kimi mənim üçün unudulmaz layihələr arasında yer ala bilmədi və sadəcə 2 bal aldı. Ancaq başqa bir işlə məşğul olarkən vaxtınızı boş keçirməmək üçün, ya da həftəsonu ailəliklə televizor qarşısına keçərkən izlənəbiləcək film kimi yaxşı seçim ola bilər.

Franz Kafka – Çevrilmə

        İlin on ikinci kitabı yayın son günlərində bitdi. Bu dəfəki seçimim Franz Kafkadan “Çevrilmə” oldu. Həm Qanun Nəşriyyatının mini klassika seriyasından oxudum, həm də Okan Bayülgenin səsindən audio kitab kimi dinlədim. Bu tərz oxuyub dinləmə Azərbaycan və türk dilində tərcümələr arasındakı fərqləri və keyfiyyəti daha yaxşı anlamağa yardım edir mənə. Düzünə qalsa, bu kitabla da miniklassikaların fərqi ortaya çıxdı. Bu yolla davam etsələr nəşriyyatın ən sevilən layihəsi bu kiçik klassik xəzinələr olacaq.
       “Çevrilmə” müəyyən yaş həddinə gəldikdə oxunula biləcək əsərlərdəndir deyə düşünürəm. Yetkinlər üçün nəzərdə tutulduğu üçün deyil, sadəcə üzərində dayanılmadan oxunularsa əgər dəyəri bilinməyəcək deyə qorxuram. Mən də illər əvvəl oxusaydım kiçik bir hekayə deyib keçərdim bəlkə də... Ancaq indi hər fikri analiz edərək, sətraltı mənaları izləyərək, yazıçının hansı cümlə ilə nə demək istədiyinin fərqinə vararaq oxudum “Çevrilmə”ni. Bu səbəbdən güclü təsir edən əsərlər siyahısında oldu mənim üçün.

        Cəmiyyətdə təcrid olunma duyğusunu bu qədər dərinlərə gizləyib qeyri-adi bir hekayə yazmaq da yazıçının məharətidir deyə düşünürəm. Kafka ölümündən sonra məşhurlaşan yazarlardandır. Şöhrətə önəm verməyən və hətta tamamlanmamış əsərlərini dostuna məhv etməyi tapşıracaq qədər də öz yazılarının ona dünya şöhrəti gətirəcəyinindən şübhə duyan bir xarakterə malik olub. Əksər əsərlərini alman dilində yazan bu yəhudi daha çox yazdığı məktublarla tanınıb. Münasibətdə olduğu qadınlara, atasına yazdığı hər məktub onun xarakterini oxucu üçün bir az daha açır. Bu qədər yaşadıqlarını günlük yazırmış kimi qeyd edən biri “Çevrilmə” əsərini də cəmiyyətdə gördüklərini anlamağı oxucusunun öhdəsinə buraxaraq vərəqlərə köçürüb deyə düşünürəm. 

İlk dəfə 1915-ci ildə Leypsiq şəhərində "Die Verwandlung" adı ilə işıq üzü görən əsər uzun illər ərzində dünya dillərinə tərcümə olunmuş və hal-hazırda da aktuallığını qoruyan şahəsərlərdəndir. “Çevrilmə” ilk baxışdan sadə və hətta fantastik görünür... Bir səhər yuxudan böcəyə çevrilmiş olaraq oyanan bir qəhrəmanımız var. Bir də mövcud vəziyyəti araşdırmadan qəbul edən ailə üzvlərimiz. Əslində isə hər şey daha mürəkkəb və qarışıqdır. Kitabda hər obraz cəmiyyətin ayrı bir təzahürüdür. Baş qəhrəmanımız Gregor Samsa ailənin bütün yükünü çiyinlərində daşıyan, ata-ana və kiçik bacısını məmnun etməyə çalışan biridir. Çalışdığı işi sevməsə də, borcları ödəmək üçün əzab-əziyyətə qatlaşmağa məcburdur və bu işgəncənin bitəcəyi günü səbrsizliklə gözləməkdədir. Ailə üzvləri isə işləyib onların ehtiyaclarını ödəmək Gregorun öhdəliyi imiş kimi yaşayıb həyatlarına davam edən insanlardır. Ancaq bu vəziyyət Gregor böcəyə çevrilənə qədər davam edir. Bütün yük bu zaman ata-ana və bacının üzərinə düşür. Hər biri çalışaraq yaşamaq məcburiyyətində qalırlar. İlk zamanlar bu ağır gəlməsə də, getdikcə heç nəyin əvvəli kimi olmayacağını anlayıb düşdükləri vəziyyətdən təngə gəlirlər. Günahkar rolunda gördükləri Gregorun əsl qurban olduğu ehtimalını heç ağıllarından belə keçirmirlər. Onların yükünü şıkayət etmədən daşıyan bu kiçik “böcək” onlar üçün daşınması qeyri-mümkün olan nəhəng bir yükə çevrilir. Hər şeyin səbəbkarı məhv olduqdan sonra isə sanki problemlərin hamısı onunla birlikdə yox olubmuş kimi yaşamağa davam etmək üçün bir səbəb tapıb Gregorun yoxluğunu asanlıqla unudurlar.

          Kafka cəmiyyətin insanın üzərinə yüklədiyi öhdəlikləri burada ailə üzvləri şəklində oxucusuna təqdim edir. Bu öhdəliklərdən qurtulmağın tək yolunu isə lazımsız bir böcək olaraq məhv olmaqla eyniləşdirir. Bir insan daima ondan umulanları etdiyi müddətcə dəyərlidir, müdirinin dediklərini etmirsə işdən atılır, ailənin ehtiyaclarını ödəmirsə getdikcə ondan uzaqlaşılır, cəmiyyətdə müəyyən öhdəliyə malik deyilsə hər kəs tərəfindən təcrid olunur. Bax bu zaman onun lazımsız bir böcəkdən fərqi qalmır. Cəmiyyətin təcrid etdiyi insan isə gec-tez ölümə məhkumdur. Ya hər kəsi məmnun etməli, ya da özünə qapılıb, hər kəsdən uzaqlaşıb unudularaq yox olmalısan. Ancaq yazar heç zaman əsas diqqəti böcəyə yönəltməyib hətta nəşr olunarkən belə üz qabığında onun əksini tapmağına razılıq verməyib. Əsərdə ehtiva olunan dərin anlamı bir həşərata yükləməyin doğru olmadığı düşüncəsi ilə mən də razıyam. Kitabda bütün hadisələr çevrilmədən məhvə doğru olan müddətdə bir evin içində cərəyan edir. Xüsusilə Gregorun otağı əvvəl onun işinə aid ləvazimatlarla dolu olsa da, getdikcə yerini boşluğa, mərhəmətə, ümidsizliyə, yorğunluğa, bezginliyə, qəbullanmaya və nəhayət bir xarabaya buraxır. Gregorun özünə xas bu məkanı sonda onun üçün məzara çevrilir.
          Bu əsər tənqidçiləri belə fikir ayrılığı yaşamağa məcbur edib. Ona görə də hər kəsin zövqünə uyğun gəlmir. Hər oxucunun fərqli mənalar yüklədiyi “Çevrilmə” məndən 5 bal alaraq bəyəndiyim əsərlər sırasında yerini aldı. Yenidən Kafkaya müraciət etmək barədə də asan qərar verməyimə şərait yaratdı.

 

Stefan Zweig – Şahmat

       İlin on birinci kitabı Stefan Zweigdan “Şahmat” əsəri oldu. Sevə-sevə oxuduğum əsərlər sıyahısı hazırlasam yəqin ki, Şahmat ön sıralarda yerini alar. “Şahmat”ın Qanun nəşriyyatının miniklassika layihəsi çərçivəsində işıq üzü görən variantını oxusam da, eyni zamanda audio kitab olaraq türk dilində dinlədim. Paralel olaraq həm dinləyib, həm oxumağı çox sevdim. Bir nüans da diqqətimi çəkdi ki, artıq neçənci miniklassika kitabıdır bitirirəm, nəşriyyatın digər kitablarına nisbətən daha gözəl, dəqiq tərcümə və cüzi orfoqrafik səhvlər bu kitablar üçün ümumi cəhətdir.       
        Stefan Zweigla ilk tanışlığım “Şahmat” əsəri sayəsində oldu və elə ilk əsərdən də qəlbimi fəth etməyi bacardı. O, hərtərəfli ədəbiyyat nümayəndələrindən biridir. Təkcə hekayə yazarı kimi tanınmır, eyni zamanda ssenari, roman, xatirə, bioqrafiya və səyahət janrlarında da özünü sınamışdır. Siyasi vəziyyətin gərginləşməsi nəticəsində doğma ölkəsini tərk etmək məcburiyyətində qalan yazar bir çox ölkələrə səyahət etmiş və yaradıcılığını davam etdirmışdir. Elə “Şahmat” əsəri də yazarın Braziliyada sürgündə olarkən qələmə aldığı şahəsərdir. Bu əsərlə yazar həm yaşadığı dövrün siyasi oyunlarını bütün çirkinliyi ilə oxucuya çatdırır, həm də psixologiyanı nə dərəcədə gözəl bildiyini, insanın daxilinə nüfuz edərək isbat edir.        

          Orijinal adı “Schachnovelle” olan əsər 1942-ci ildə qələmə alınmış, qısa zaman kəsiyində Almaniyada ən çox oxunan kitablardan birinə çevrilmişdir. Mövzu barədə qısaca onu deyim ki, oxuduğumuz bir çox əsərdən fərqli olaraq hadisələr sadəcə bir məkanda cərəyan edir. New York'dan Buenos Aires'e səyahət edən gəmidə. Burada bir-birindən xəbərsiz iki şahmat dahisi səfərdə olur. Hər ikisi təsadüf və müəyyən qədər də məcburiyyət nəticəsində şahmatla tanış olmuş, bununla da həyatlarının dönüş nöqtəsini yaşamışlar. Onlardan biri Mirko Czentovic kimsəsiz qaldığı bir dövrdə onu himayəsinə götürən keşiş sayəsində şahmatla tanış olmuş və bütün çatışmazlıqlarını bu möhtəşəm oyunla örtmək şansı əldə etmişdir. “Mən susuram, oyunum danışsın.” prinsipi ilə qarşısına çıxan bütün rəqibləri məğlub edərək dünyaşöhrətli şahmat çempionuna çevrilmişdir. Digəri isə Gestapo tərəfindən psixoloji işgəncəyə məruz qalan köklü ailədən olan sabiq vəkil Dr B. sorğu-sual olunmaq üçün aparıldığı otaqda oğurladığı bir kitab sayəsində şahmatı həyatına daxil etmiş və yaşamını davam etdirmək üçün onu tək vasitə olaraq görmüşdür. Hər iki qəhrəmanımızın həyatında bu oyunun yeri əvəzsizdir. Mirko zəif təxəyyülü ilə oyunu görmədən təsəvvür edə bilmədiyi halda. Dr. B. hər gün məşq edərək daxilində yaratdığı Ağ Mən və Qara Məni sayəsində saysız-hesabsız oyun qurub oynayaraq hər gedişi təxmin etmək və nəticəni vaxt sərf etmədən müəyyənləşdirmək bacarığına yiyələnmişdir.

       Səfərdə bu iki şahmat dahisi üz-üzə gəlir və oyunun gedişinə ustalıqdan çox psixologiya hakim kəsilir. Mirko ilk oyunda məğlubiyyəti soyuqqanlılıqla qəbul edərək rəqibinin zəif cəhəti üzərində dayanaraq onun oyundan çəkilməsinə şərait yaradır.
       Yazarın şahmat haqqında bu qədər bilgi sahibi olmasından daha çox insanların duyğularını məharətlə əks etdirməsi məni heyran etdi. Bir insanın oyun oynayarkən, məğlub olarkən, qələbə qazanarkən, ünsiyyətdə olarkən, sevinərkən, qorxarkən hər anında keçirdiyi hissləri ancaq Stefan kimi psixologiyaya aşiq bir yazar belə ifadə edə bilərdi. Onun Freud və psixologiya sahəsində apardığı araşdırmalar bu əsərində özünü aydın büruzə vermişdir.
        Hər şeyi əlindən alınmış bir otağa məhkum edilmiş, informasiya vasitələri və ünsiyyətdən uzaq tutulmuş bir əsir. Onun hər anına hakim olan tükənmişlik hissi. Yeni bir üz görəndə, əqidəsinə tərs olduğu halda məcburiyyət qarşısında qalıb bir kitab oğurlayanda, bir səs eşidəndə bu insanın içində yaranan sevinc hissi bizimkindən xeyli fərqlənir. Heçliyin içində məhv olan bir həyat üçün şahmata aid bir kitabın həyatın bir budağından yapışmağa kömək edən gücü. Psixoloji işgəncənin fiziki işgəncədən nə qədər ağır olduğunu göstərən amillər. Tənhalıq duyğusunun hər keçən gün daha çox boğduğu insanın bu əzaba dözmək üçün yaratdığı yeni Məni. Və sonda bir xəstəxana otağında dəlilikdən son anda qurtulmuş bir insan…        

           Bütün bunları oxuduqca insan sanki hər anı özü yaşayırmış kimi hiss edir, sanki öz duyğularını qələmə alırmış kimi tanış cümlələr oxuyur. Bu bir yazarın gücüdür, dahiliyidir. Mənə ilk kitabından bu qədər təsir edən yazar bəlkə də olmamışdı. Ona görə də bu kitabı bitirən kimi Stefan Zweig imzalı daha bir kitabı oxumağa başladım. “Şahmat” sayəsində həm möhtəşəm bir əsərlə, həm də oxucusuna əvəzsiz duyğular yaşadan bir yazarla tanış oldum. Məndən 5 bal alan bu kitab hər kəsə oxumaq üçün tövsiyə edəcəyim əsərlərdən də biri oldu. 

John C. Parkin – S*ktir Et

    İlin onuncu kitabı üçün seçimim John C. Parkin imzalı “S*ktir et” oldu. Bu kitabı 2015-ci ildə Ali Ninodan həftənin fürsətində alsam da, psixoloji inkişaf kitabları çox da zövqümü oxşamadığından 4 il sonra oxumaq qərarına gəldim. Əslində həyata uyğunlaşdırdıqda çox şey qazanmaq olar bu tipli kitablardan… Ancaq bunun üçün kitab hər zaman əlimizin altında olmalıdır ki, hansı situasiyada necə davranmaq gərəklidir onu müəyyən edək və ya o qədər həvəslə, onun problemlər üçün tək çarə olduğuna inanaraq oxumalıyıq ki, real həyata tətbiqi asan olsun. Mənim üçün isə psixoloji inkişaf kitabları oxuduğum müddət üçün aktuallığını qoruyur. Mütaliə müddətində həyatıma tətbiq edə bilsəm də, kitabı bitirib bağladığım an onun içindəkiləri də qısa zaman dilimində unuduram. Elə bu tip kitablara üstünlük verməməyimə də səbəb budur. Hətta hər ay “ən çox satılan kitablar” siyahısında psixoloji inkişaf kitablarının ön sıralarda olması, siyahını tərk etməməsi təəccübümə səbəb olur. )))
    Keçək təhlilə… Kitabı oxuyarkən bəyəndiyimi etiraf etməliyəm. Düzdür, dostlarla söhbət zamanı adını tələffüz etmək cəsarət tələb etsə də, içində yazılanlar, araşdırmanın mahiyyəti ürəyimcə oldu. İnsan sətirləri oxuduqca həyatını gözləri önünə gətirir. “Doğunun boş vermə fikrinə batının bakışı – s*ktir et…” şüarı ilə oxucuya təqdim olunan kitab əslində müəyyən qədər daxilindəkilər barədə məlumat verir. Oxuduqca da hər şeyin bu şüar ətrafında döndüyünü, izah olunduğunun şahidi oluruq. Bir də yazarın zərif mizah anlayışı daha maraqlı etdi mütaliəmi… Məncə bu tərz yazarlar intellektual cəhətdən daha irəlidədir. Öz yazdığına bir də zarafat qatması oxucunu daha çox özünə bağlayır və əyləndirib sıxılmağa qoymur.

    Yazar həyatdakı bütün problemlərin tək çıxış yolunun olduğunu izah edir kitab boyunca. Boş vermək, hər şeyi olduğu kimi qəbul edib irəliyə baxmaq… Birinin öhdəsindən gəldikdə anidən yenisi peyda olan göbələklər – gündəlik qayğılar, öhdəliklər, anlaşmazlıqlar, çətinliklər başqa heç bir yolla məhv edilə bilməz. Boşvər siqnalı ilə beynimizə əmr edirik, ardınca yaranan azadlıq, rahatlama hissi ilə həyatımıza davam edirik. Yazar psixologiyamızın dərinliklərinə enərək əslində hər birimizin bildiyi amma qəbul etmək istəmədiyimiz gerçəkləri su üzünə çıxardır. Bizlər həyatda məna axtararaq yaşayırıq: nə bizim üçün anlam daşıyır, kimlər bizim üçün daha dəyərlidir deyə düşünürük. Ancaq daha çox dəyərli olanın bizi incitmə potensialı daha çoxdur. Bir gün dəyər verdiklərimizin olmayacağını düşünmək belə günü stress içərisində keçirməyimizə səbəb olur. Bu zaman baxış bucağı köməyimizə çatır. Bizim üçün nə dərəcədə vacib olduğunu düşündüyümüz bir məsələ kənardan baxdıqda bir toz dənəciyi qədər əhəmiyyətsiz görünür. Bizə isə sadəcə fərqli nəzər nöqtəsindən baxmadığımız üçün peşmanlıq hissi qalır. Ancaq bu peşmanlıq hissini də boşverib bir daha təkrarlamamağa istiqamətlənmək lazımdır. Beynimizi yoran şeylərdən can qurtarmağın tək yolu onlara sahib olmasaq belə xoşbəxtliyimizin davam edəcəyinə inanmaqdır. Nədənsə şikayət etmək həll yolu deyil, sadəcə insana daha əzab verən bir hissdir. Bu səbəbdən bizi narahat edən hər şeyə boşver deməyi bacarmalıyıq. Planlaşdırmadığımız yağışlı havaya, işə gec getmə ehtimalımıza, ailə həyatımızdakı problemlərə, başqalarının bizim haqqımızda düşündüklərinə - beynimizi narahat edən ən kiçik məsələlərdən tutmuş həyatı önəmli problemlərə kimi hər şeyə boşver deməyi bacarmasaq, rahatlama hissini bədənimizdəki enerji axınını əsla hiss etməyəcəyik…

    John C. Parkin din, ailə, sevgi, valideyn-övlad münasibətləri, iş həyatı və s. fonunda öz fikirlərini detallı şəkildə izah edir və ən önəmlisi hər mövzuya öz zarafatlarını qatmağı da unutmur. Kitabda həmçinin bədəni rahatladan duruşlar da şəkillərlə izah olunub. Yazar araşdırmalarını oxucuya təqdim edərkən onu darıxmağa qoymamaq üçün hər nüansı mükəmməl düşünüb. Kitabdan seçdiyim hissələrlə bunu aydın görə bilərsiniz:

    Son olaraq, psixoloji inkişaf kitablarına önyargım bu kitab sayəsində bir qədər azaldı deyə bilərəm. Bütün bu sadaladıqlarım vaxtımı dəyərli keçirməyimə səbəb oldu və “S*ktir et” məndən 4 bal aldı. 

01.07.2019     17:29 

Herşey Seninle Güzel

      Bu il izlədiyim ikinci film “Herşey Seninle Güzel” adlı türk filmi oldu. 2018-ci ildə izləyiciyə təqdim olunan bu romantik film ilk andan həm fraqmenti, həm də aktyor heyəti ilə diqqətimi cəlb etmişdi. Baş rollarında Mert Fırat, Burcu Biricik, Hazar Ergüçlü və İlker Aksumu gördüyümüz bu film 1997-ci il məhsulu olan “My Best Friend's Wedding” filminin türk versiyasıdır. Uyğunluğun dərəcəsini deyə bilməsəm də, filmdə istifadə olunan musiqilərin orijinaldan daha gözəl olduğunu etiraf etməliyəm.
        Film barədə çox şey yazmaq istəyirəm. Son zamanlar film izləyərkən bu qədər əyləndiyimi xatırlamıram. Hətta mənim kimi Burcu Biriciki sevməyən biri bu qədər sevə bildisə filmi, digərlərini təsəvvür edə bilmirəm. ))) Bu filmin fraqmentini izləyərkən bu qədər bəyənəcəyimi düşünmürdüm. Ancaq ilk dəqiqələrdən aktyorların necə həvəslə işlərinin öhdəsindən gəlməyi, filmdə istifadə olunan sözlər, musiqilər hətta məkanlar belə zövqümcə oldu. Sona qədər həyəcan və əyləncə qarışıq duyğularla izlədim.

        Mövzu barədə qısaca onu deyim ki, hər şey iki dostun – Deniz və Emre illər əvvəl bir-birinə verdiyi sözlə başlayır: 30 yaşımız olanda da subay olsaq, onda bir-birimizlə evlənərik. Artıq hər ikisinin 30 yaşı var və toy hazırlıqları görülür. Lakin bir-biri ilə deyil. 😀 Filmdə iki qadının sevgi uğrunda mübarizəsinə şahid oluruq. Bu mübarizədə hər şeyi tapa bilərsiniz: qısqanclığı, hiyləni, paxıllığı, intiqamı, sevgini və ən sonda isə mərhəməti. Denizin sevdiyi dostunu Melisadan ayırmaq, toya mane olmaq üçün sadəcə 5 günü var. Bunun üçün hər şeyi etməyə hazır olsa da, hesaba qatmadığı bir şey var – duyğuları qarşılıqlı deyil. Belə hiss etməsində Emrenin də rolu az deyil. Onun Denizə olan münasibəti nişanlısını belə narahat edir. Melisa da “düşmənini gərək göz önündə saxlayasan” deyərək Denizlə yaxınlıq edir, ancaq onun qurduğu planlardan hər zaman xəbərsiz olur. Beləcə ritmik şəkildə davam edən hekayəmiz necə sonlanır sizcə? Elbəttə ki, sevginin qələbəsi ilə. ❤❤

         Filmdə ən təqdirəlayiq detal boş səhnələrlə vaxt öldürmədən tam mövzunu əhatə etməsi və izləyicini yormaması oldu. Rəngarəng yay filmi dadında olması, mövzusu, musiqiləri, aktyorları ilə zövqümü oxşadı “Herşey Seninle Güzel”. Xüsusilə də musiqiləri... Mert Fıratın səsinin də belə gözəl ola biləciyini düşünməmişdim doğrusu... Filmdə ən sevdiyim səhnələr karaoke, axşam yeməyi və Denizin dürüstlüyü ilə sevgisi arasında qalaraq nişanlıları ayırmağı planlayarkən barışdırması oldu...

        Son zamanlar “Kuzgun” serialı ilə Burcu Biricik ona qarşı önyargı ilə yanaşdığımı hiss etdirdi mənə. Bu filmlə isə tam əmin oldum... Mən bu aktrisanı bu filmlə sevdim deyə bilərəm. O qədər səmimi, hiss edərək oynadı ki, hər duyğunu mimikaları ilə izləyənlərə mükəmməl əks etrirərək rolunun öhdəsindən layiqincə gəldi deyə bilərəm. İlker Aksumun da möhtəşəmliyini qeyd etməmək olmaz. Hər rolun haqqını verən bu aktyor ona yaraşmayan bu xarakterin yükünün altında belə istedadı ilə əzilmir, özündən rənglər qataraq filmin atmosferinə uyğun bir obraz yaradır mənə görə. 

         Film haqqında yazılanları araşdırarkən bəyənməyənlərin də çox olduğunun şahidi oldum. Ancaq obyektivlikdən uzaq tənqidlər məncə filmin sehrini pozmağa qadir ola bilməz. Romantik filmləri çox sevsəm də, bəyəndiklərim çox olmur. Ancaq “Herşey Seninle Güzel” hər detalı ilə bəyəndiyim filmlər arasında öz yerini alaraq 5 bal aldı məndən.

İda Yessen – Yeni Çağlar

      İlin yeddinci kitabı da bitdi... Bu dəfəki mütaliə səfərim bir qədər uzağa – Skandinaviya yarımadasına – Danimarka sərhədlərinə doğru uzanır. Müasir Danimarka ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutan, hal-hazırda da yaradıcılıqla məşğul olan yazarlardan biri İda Yessen “Yeni Çağlar” kitabı ilə siyahıma daha bir maraqlı əsərin əlavə olunmasına şərait yaratdı. Son zamanlar Alatoran nəşrlərinə üstünlük verdiyimi artıq bilirsiniz. Bu dəfə də ənənəni pozmadım. Anar Rəhimovun orijinaldan tərcüməsində 2018-ci ildə işıq üzü görən bu tarixi roman öz ölkəsində nəşr olunduqdan 3 il sonra oxucularımıza təqdim olunub. Alatoran nəşriyyatında bir-birinin ardınca çapdan çıxan maraqlı kitablar Skandinaviya ölkələrinin ədəbiyyatı ilə maraqlanan hər kəs üçün əvəzsiz hədiyyədir. Eyni zamanda bu addım həmin ölkələrin dillərini bilməyən kitabqurdları üçün də yeni çıxan nəşrləri əlçatan edir.

         İda Yessen 1989-cu ildən yaradıcılıq fəaliyyətinə başlasa da onu dünyaya daha çox tanıdan, sevdirən “Yeni Çağlar” (En ny tid) və “Doktor Baqqenin əhvalatı” (Doktor Bagges anagrammer) başlıqları ilə çap olunan ikihissəli tarixi romanıdır. İlk olaraq 2015-ci ildə oxucuya təqdim olunan “Yeni Çağlar” romanı haqqında fikirlərimi paylaşım.
       Qısa müddətə oxuyub bitirdiyim bu əsər bəzi səhifələrdə darıxmağıma səbəb olsa da, ümumilikdə sevdiyim romanlar arasında öz yerini aldı. Kitab baş qəhrəmanımız Lilly Baggenin gündəliyi şəklində yazılıb. Bir gənc qızın ailəsindən uzağa müəllim kimi kariyerasına başladığı bölgəyə - Thyregoda səfəri ilə 1904-cü ildən başlayan xatirələri müxtəlif fasilələrlə 1932-ci ilədək davam edir. Yeni həyata başlayan, yeni bir əraziyə, yeni bir evə köçən Lilly kim bilə bilərdi ki, böyük ümidlərlə gəldiyi Thyregodda həm həyatının ən özəl, həm də ən ağrılı günlərini yaşayacaq. Yaşadıqlarını ağappaq səhifələrə köçürmək istəyən qəhrəmanımızın gündəlik yazmağa başlasa belə elə ilk səhifələrdən  uzun müddət ara verdiyinin şahidi oluruq. O ana qədər ki, təmizlik işləri apararkən illər sonra evin bir kənarında unudulmuş halda gündəliyini tapır. Yenidən yazmağa başlayan Lilly qəlb yoldaşı olmuş bu dəftərlə hər şeyini paylaşır. İndi daha açıq, daha təcrübəli, özündə dərin duyğular ehtiva edən sətirlər çıxır qarşımıza. Artıq ölüm döşəyində olan həyat yoldaşını hər gün xəstəxanada ziyarət edən Lilly qarışıq duyğular içərisində davam edir həyata. Onun qarşısında iki variant var: Ya Viqanddan sonra boşluğun içində qeyb olacaq, ya da həyatın bir qolundan yapışıb yaşamağa davam edib hər şeyi geridə qoyacaq. Yazıları ilə iç dünyasına səyahət etdiyimiz bu qadın ərinin ölümü ilə əvvəlcə tərəddüdlər içində boğulur. Öz ayaqları üzərində durmağı bacardığı halda bütün həyatını aralarında dərin sevgidən çox bağlılıq olan həyat yoldaşına təslim etdiyini anlayır tənha qaldığı bu günlərdə. Yeni evə köçmək ərəfəsində olan Lilly əşyalarını toplayarkən, keçmişini, ailəsini, universitet illərini, dostlarını, işə qəbul edilmə xatirələrini bir-bir yada salır. Həyat yoldaşının əşyaları arasında ondan bir iz, bir sevgi nişanəsi axtararkən artıq onsuz bir həyata məhkum olunduğunu anlayır. Bu kitab bir qadının gündəliyindən daha çox yenidən həyata tutunma hekayəsidir desək daha doğru olar. Hər anına şahid olduğumuz qəhrəmanımızı bəzən qınayır, bəzən dəstəkləyir, bəzənsə halına acıyırıq. Ancaq əminəm ki, heç birimiz özümüzü onun yerində təsəvvür etmirik. İndi onu yenə yeni bir ev, yeni bir həyat gözləyir, bu dəfə də tək öhdəsindən gəlməlidir hər şeyin, ancaq daha əvvəlki kimi nə gənc, nə də güclüdür. Bu dəfə yeni həyata başlamaq əvvəlkindən daha çətin olacaq.

         Əsəri oxuduqca Lilly və Vigand kimi iki fərqli xarakterin necə illərlə evli olduğu mənə qəribə gəldi. Bir tərəfdə işinə aşiq, danışmağı xoşlamayan, hökmlü, ənənələrdən uzaq, mərhəmət hissindən məhrum, məntiqinin gücünə önəm verən Viqand, digər tərəfdə həyata yeni atılan, gənc, duyğusal, romantik bir müəllim Lilly. Bu münasibətdə istər-istəməz qadın bu dominant xarakter altında əzilməyə məhkum idi. Bunun fərqinə isə illər sonra həyatda özünü tapmağa çalışarkən varır Lilly. İndi yaşadıqlarını keçmişi ilə müqayisə edərək hər şeyi götür-qoy edir, beləcə nə istədiyinə, qalan həyatına necə davam etməli olduğuna qərar verə bilir. Əsərin əvvəlində tənha qadın kimi halına üzüldüyümüz Lilly, illər keçdikcə artıq tənha yox azad qadın kimi qarşımıza çıxır. Bütün zəncirlərini qıraraq o, tənhalıqdan azadlığa gedən yolu özü qət edir. Bu yolda onun qarşısına yeni insanlar, yeni təkliflər, yeni şanslar da çıxır. Qəhrəmanımız isə tələsik qərar vermədən, ətrafı yox özünü düşünərək, həyatın selinə qapılmadan yoluna davam edir. Sonda kitabxana açaraq həm insanlara xidmət göstərən, həm də yaşadığı bölgənin daha müasir, daha məlumatlı olmasına çalışan bu qadın həyat qarşısında dimdik duruşu ilə çıxır qarşımıza. Və gündəliyin son xatirələrini oxuduqca isə keçmişinin onun üçün yeni həyatına da bir təkan olduğunun şahidi oluruq. Pozitiv notlarla bitirdiyim bu əsər həm Danimarka ədəbiyyatı, həm də İda Yessen qələmi ilə ilk tanışlıq oldu mənim üçün. Lilly həyatın zalımlığı qarşısında əzilmədən vuruşan mübariz bir qadın obrazı kimi yaddaşıma həkk olundu. “Yeni Çağlar” isə güclü bir qadının həyat mübarizəsini onun öz dilindən oxumaq istəyənlərə tövsiyə edəcəyim bir kitaba çevrildi.
         Əsər gündəlik şəklində oxucunu özünə cəlb edərək davam edərkən müəllif araya əsərlə bilvasitə əlaqəsi olan bəzi kənar əhvalatlar yerləşdirərək sanki bunun bir gündəlik olmadığını xatırladır. Bu əhvalatlar mənə qəribə görünsə də, əsərin ümumi məzmununa xələl gətirib onun sehrini poza bilmədi mənə görə. Son səhifənin xəyalını quraraq oxuyub bitirdim bu həyat mübarizəsini. Lilly Baggenin duyğuları, yaşadıqları, həyatını kağıza həkk etməsi – hər şeylə “Yeni Çağlar” vaxtımı dəyərli keçirməyimə yardımcı oldu və məndən 4 bal aldı. Növbədə isə romanın ikinci hissəsi məni gözləyir.

Kamal Abdulla – Sehrbazlar Dərəsi

        İlin altıncı kitabı ədəbiyyatımızın müasirlərindən olan Kamal Abdulla imzalı “Sehrbazlar Dərəsi” oldu. Bu yazar hər zaman tərif atəşinə tutulsa da, ona ilk müraciətim məhz 2019-a təsadüf etdi. “Sehrbazlar Dərəsi”ni əldə etdiyim an həm üz qabığı, həm də şüarı ilə diqqətimi çəkdi... “Tale özü gedəni aparır, tərslik edəni sürükləyir.” Bu cümlə oxucunu təkcə kitabda onu gözləyən qəhrəmanların həyatı haqqında düşünməyə vadar etmir, eyni zamanda onu öz yaşadıqları və ətrafına da bir nəzər salmağa, müşahidə aparmağa məcbur edir.

       İlk əvvəl kitaba başladığım zaman Aydın Talıbzadənin ön sözü mənə sıxıcı təsir bağışladı. Ancaq əsəri oxuduqca səhifələr necə bir-birini əvəzlədi, zamanım necə maraqla ötüb keçdi xatırlamıram... Sanki mən də oxuyarkən əsərin sehrinə qapılıb kiçik bir obraz kimi ərtafdan seyr edirdim baş verənləri. Bəzən qorxu hissi keçirir, bəzən əsəbi olur, bəzən isə onların qələbəsinə uşaq kimi sevinirdim. Ancaq kitabın ilk səhifəsində “sirli görüş faciə ilə bitərkən...” sətri də ağlımdan çıxmır, beynimdə müxtəlif faciəvi sonluqlar yazırdım. Belə düşüncələr içində kitab su kimi bitdi desəm yanılmaram. Sonluq isə post-modernizmə xas mükəmməlliklə qurulmuşdu. Hər oxucunun öz təxəyyülünün ixtiyarına buraxılan sonluq mənə görə isə yeni hadisələrin başlanğıcı idi...
        Əsərin təhlilinə keçmədən qeyd edim ki, bu tip kitabları oxumaqdan xeyli uzaq düşmüşdüm məktəbi bitirəndən bəri. Ona görə oxuyarkən o illərə dair bir çox xatirə canlandı beynimdə... O zamanlardan qalan bədii ədəbiyyat sevgim bir daha təzələndi. İlk dəfə 2006-cı ildə oxuculara təqdim olunan kitab təkrar nəşrlə 2018-ci ildə Qanun nəşriyyatında çapdan çıxıb. Bir çox dillərə tərcümə olunan “Sehrbazlar Dərəsi”nə kitabın sonunda İtaliya, Fransa, Rusiya, Rumıniya kimi ölkələrdən təriflər yağdığının şahidi oluruq.

       Kitab keçmişin izinin rahat buraxmadığı Karvanbaşının atası cəlladbaşı Məmmədqulunun ruhunu çağıran bir dərviş axtarışı və bu ruh vasitəsilə keçmişə səyahət edərək qaranlıq məqamaları aşkar etməsindən bəhs edir. Kitabda hər hansı bir obraza əsas qəhrəman deyə bilmirəm. Hər kəsin öz fərqliliyi, hekayəyə rəng qatma xüsusiyyəti var. İstər Karvanbaşı, istər Xacə İbrahim ağa, istər Məmmədqulunun ruhu, istərsə də Səyyah dərviş. Sehrbazlar dərəsinə uzun bir karvan səyahəti ilə başlayan əsər sonda da həmin dərəyə yolculuq ilə bitir, sadəcə səfər edən qəhrəmanlar fərqli olur.
       Hər gün yuxuda onu rahat buraxmayan qardaşı, atası keçmişin kül altında qalmış sirrlərini açmağa vadar edir Karvanbaşını. Bunun isə yeganə çıxış yolu bütün suallarına cavab ala biləcəyi atası Məmmədqulunun ruhunu çağırmaqdan keçir. Bu ümidlə səyahətə çıxan karvan 1 il sonunda yenidən öz obasına qayıdır ancaq onlara Sehrbazlar dərəsindən arzularını reallaşdıracaq dərviş də qoşulub. Dərviş Səyyah Karvanbaşının atasının ruhunu çağırmağa müvəffəq olsa da, bütün gizli məqamlar açılsa da, Karvanbaşı yenə də sakitləşmir. Çünki artıq iş işdən keçmiş olur. Öz uşaqlıq xatirələri və onu böyüdən nənəsinin dediklərinə əsasən özü üçün Şahın nəvəsini günahkar kimi müəyyənləşdirib artıq ondan intiqamını almış Karvanbaşı atasının məsləhəti ilə həyatına son qoyur. Onsuz da çıxış yolunun olmayacağını anlayan cəllad Məmmədqulu bunun oğlu üçün ən münasib son olduğuna inandırır onu. Vaxtilə Şahın ən sadiq adamı olan Cəlladbaşı onun talan edib viran qoyduğu mahalda bir gəlinə vurularaq Şahın əmrinin əleyhinə hərəkət edir və nəticədə cəzalarına da dözmək məcburiyyətində qalır. Ancaq nə biləydi ki, intiqam ruhunda böyüyən doğma oğlu da onunla eyni taleyi paylaşacaq və yeni Şahın qəzəbinə tuş gələcək. İntiqam heç də hər zaman düzgün çıxış yolu olmur. Keçmişin izi ilə hərəkət edən Karvanbaşı ailəsinin intiqamını almaq eşqi ilə yaşayarkən nəticələrini gözardı edir, öz ailəsini, gözünün ağı-qarası oğlunu unudur. Nəticə isə təkcə Karvanbaşının özü üçün deyil, onun ailəsi, ixtiyarında olan hər kəs üçün də faciə ilə bitir. Yanlızca oğlu dərvişin sayəsində canını qurtara bilir. Əsər Dərviş Səyyahın Karvanbaşının oğlunu özü ilə Səhrbazlar dərəsinə gətirməsi ilə - açıq sonluqla bitir.
         Əsər sufilərin dilində nəql olunduğu üçün ilk əvvəl bir qədər qəribə təsir bağışlasa da, tez öyrəşdim, hətta xoş gəlməyə də başladı oxuduqca. Əsərdəki bir çox fikirlər xüsusilə göy üzü və ulduzlarla bağlı olanlar çox xoşuma gəldi. Sufilərə xas ideyalar, dindən bəhs edən sətirlər bir-birini əvəzlədikcə kitabın sonuna daha da yaxınlaşır, qəhrəmanların sonunu və həmçinin onları bu yollara gətirib çıxaran səbəbləri müəyyən etməyi maraqla gözləyirdim. Təkcə Karvanbaşı və atasının hekayəti deyil, Dərviş Səyyah ilə onun dərviş yoldaşları və müəllimi ilə bağlı olan əhvalat da kitaba əlavə rəng qataraq əsərin ümumi məğzini daha da maraqlı edən məqamlardan oldu mənim üçün.
         Yazımın əvvəlində ön sözü oxuyarkən çox sıxıldığımı etiraf etmişdim. Amma kitabı bitirdikdə onu təkrar oxuyarkən haqsızlıq etdiyimi anladım. Buna görə bu kitabı mütaliə edəcək olanlara kiçik bir məsləhət verim ki, ön sözü əsəri tam bitirdikdən sonra oxusunlar. O zaman professor Aydın Talıbzadənin əsərin ruhuna xitab edərək düşüncələrini necə aydın ifadə etdiyinə heyran olacaqsınız. Duyğu yüklü bu əsər həm vaxtımı dəyərli keçirməyimə kömək oldu, həm də bir çox məlumat əldə etməyimə, öz fikirlərimlə müəllifin ideyalarını müqayisə etməyə şərait yaratdı. Kamal Abdulla yaradıcılığı ilə məni tanış edən “Sehrbazlar Dərəsi” məndən 4 bal aldı və yazardan daha bir kitab oxumaq üçün təkan rolunu oynadı.