İstanbul Kırmızısı

      İstanbul Kırmızısı… Bu ad səslənincə ağlıma elə dərin mənalar gəlirdi. Bir filmdən daha çox şeyi ifadə edir bu iki söz… Hələ bir də filmin aktyor heyəti ilə tanış olduqdan sonra düşündüm ki, bu adla və əlavə olaraq belə böyük isimlərlə yəqin ki, məni bir şahəsər gözləyir… Böyük gözləntilərlə izlədiyim bu film mənim üçün tam bir fiasko oldu. Heç vaxt təsəvvürümə gətirməzdim ki, bu böyük dördlünün - Halit Ergenç, Nejat İşler, Tuba Büyüküstün və Mehmet Günsürün bir arada olduğu film bu qədər qarmaqarışıq və gözlənilənin altında ola bilər.

       “İstanbul Kırmızısı” məşhur rejissor Ferzan Özpetekin ilk türk filmi olaraq tarixə keçib və onun eyniadlı kitabı əsasında sinemaya uyğunlaşdırılıb. İlk olaraq italyan dilində ssenarini yazan və sonra yardım alaraq türkcəyə tərcümə edən rejissor obrazlardan biri üçün xarici aktyorlara müraciət etsə də, rədd cavabı aldıqdan sonra bütün heyətin türk olacağına qərar verib. Beləliklə, İstanbulun bütün möhtəşəmliyinə şahid olduğumuz bu film 2017-ci ildə çəkilərək səbrsizliklə gözləyənlərə təhvil verilib.
     Filmdə 4 əsas obraz ön plana çəkilir: Orhan – Halit Ergenç, Deniz – Nejat İşler, Neval – Tuba Büyüküstün və Yusuf – Mehmet Günsür. Hər biri istedadını isbat etmiş tanınmış aktyorlardır. Bu film üçün də oyunculuqları ilə əllərindən gələni ediblər. Bir də ikinci dərəcəli obrazlardan Orhanın bacısı – Zerrin Tekindor var ki, onun da istedadını gözardı etmək haqsızlıq olar.

     Mövzuya gəldikdə kitab yazan Deniz yaxın dostu yazıçı və redaktor olan Orhanı Londondan Türkiyəyə çağırır. Öz kitabını redaktə üçün ona həvalə edən Dəniz obrazlarla real həyatda qarşılaşdıqda Orhanın alacağı üz ifadəsini görmək istəyir. Orhan darıxdığı ölkəsinə ayaq basaraq qarışıq bir həyatın içinə düşür. Guya real həyatda sahib olduğu dostlarını qələmə alan Denizin özünün qəribə duyğular içərisində olduğunu, xəyalların onu öz dünyasına qərq etdiyini görür. Kitabdakı obrazlarla qarşılaşdıqca isə Orhan hər şeyi beynində götür-qoy edir. O, artıq bir oxucu kimi bütün bu qəhrəmanları tanıyır. Lakin birdən-birə Denizin yoxa çıxması hər şeyi daha da qarışıq hala salır. Kitabda intihar edən Yusufla qarşılaşan Orhan ondan şübhələnsə də, ortaya çıxan sirrlər nəticəsində bu hadisədə kimin günahkar olduğuna hələ də qərar verə bilmir. İlk baxışda aşiq olduğu qadının evli olduğunu öyrəndikdən sonra isə duyğuları tamamilə qarışır. Neçə ildir ara verdiyi məşğuliyyətinə yazmağa yenidən başlayır… Və artıq dostunun kitabını tamamlamış kimi görürük onu… İstədiyi kimi obrazlarla oynayan Orhan sonda isə elə ən güclü hesab etdiyi obrazın - Yusufun “insana mükəmməl bir duyğu bəxş edir” deməsi ilə İstanbul boğazını üzərək keçmək üçün suyun qoynuna atılır.

      Bu qədər qarışıq hadisələrin içində sonda “Mən nə izlədim?” deyə bir sual yarandı məndə. Hətta bu qədər sual altında qalan məqam varkən filmin bitməsinə belə inana bilmədim. Aktyorluq yüksək səviyyədə olsa da, ssenari çox zəif gəldi mənə. Filmdə nə isə anladılmaq istəyib, ancaq hər şeydən bir az var, heç nə tamamlanmır. Əslində film gözəl başlamışdı, obrazlar kitabda və real həyatda fərqləndirilərək davam edə bilərdi. Bir yazarın əsərində insanlarla – obrazlarla istədiyi kimi oynadığı izləyiciyə çatdırıla bilərdi.
       Filmdə sevdiyim fikirlərdən bəhs etməli olsam ilk olaraq bunu qeyd etməliyəm: “Hem yazarlar kitaplarındakı karakterlerde bir az kendilerini anlatırlar…” Bu cümlə ilə Denizin qarışıq həyatının obrazlara da təsir etdiyini hiss etmək olar. Digər bir fikir isə: “Kötü alışkanlıkları olmayanlara asla güvenmem.” Bu fikri çox sevdim, məncə də hər ideal görünən insan içində mütləq nəyisə gizlədir. Sirli görünün insanlara isə güvənmək qeyri-mümkün olur. Kartlarını açıq oynamayan birinə necə əlinizdəkini göstərə bilərsiniz?
Həmçinin : “ – Bence, bu şehir beni bir az sevimsiz buluyor.

– İstanbul tam bir sürtükdür, hiç kimseyi geri çevirmez.” Bənzətmə qəribə olsa da, mükəmməldir deməliyəm. İstanbul bu qədər insana qucaq açır, hər gün minlərlə insan bu ölkədə qonaq olur. Bu gözəl şəhər isə hər kəsin qarşısında bütün gözəlliyi ilə, əzəməti ilə dimdik dayanır.
      Keçək mənim üçün qaranlıq qalan məqamlara və anlam verə bilmədiklərimə…
2 saata yaxın davam edən filmdə o qədər hadisələr bir-birini əvəz edə bilərdi ki, əksinə ikinci dərəcəli məqamlara yer verilərək filmin tempi aşağı salınıb. Məşhur Hekimbaşı yalısında – Denizin evində çəkilən bir çox gərəksiz səhnə var idi deyə düşünürəm: Qulluqçunun özəl həyatının ön plana çəkilməsi, Denizin xalalarının şit zarafatları…
Sonra aktyorların sözlərdən daha çox mimikalarının, jestlərinin üzərinə böyük yük düşürdü… O qədər lazımsız cümlələr var idi ki, səhnələrdə, bəzən aktyorların durğun baxışları gözümə çarpırdı. Onlar əllərindən gələni edirdi, sadəcə bu zəif ssenarini xilas edə bilmirdilər. Məsələn, Nevalin evli olduğunu sona ana qədər gizləməsi, Orhanın Nevala olan sevgisini onun ərinə etiraf etməsi və Nevalin həyat yoldaşının “müasirliyinin pik nöqtəsi”. :))) Sona qədər Denizin anidən yoxa çıxmağını necə açıqlayacaqlar deyə düşündüm. Hətta bir an bəlkə də sözügedən kitabı Orhan yazıb, Deniz də sadəcə onun qəhrəmanlarından biridirmi deyə özümə sual da verdim. Ancaq film heç belə bir səhnə olmayıbmış kimi bitdi. ((
      Və və Yusuf… Ən güclü obraz… Denizlə yaxın dostluqdan sevgi macerasına çevrilən bir münasibət… Heç olmasa insanın tipindən nə isə sezilməli idi. Bu da ssenarini uzatmaq xatirinə edilən yamaqlardan birinə bənzəyirdi. Həmçinin, Yusufun müəmmalı ölümü… Səhnələr bir-birini əvəz edərkən mənmi yuxuluyam, yoxsa bəzi səhnələri unudub filmə əlavə etməyiblərmi deyə tərəddüdə düşdüm.
        Dayanın hələ bu son deyil. Hələ ən son səhnəmiz var: Orhanın Yusufun bir sözünü düşünərək İstanbul boğazının sularına tullanmağı… Bir film ancaq bu qədər mənasız bitə bilərdi. “Yaxşı, müasir cərəyanı izləyib sonluğu izləyicinin öhdəsinə buraxmaq istəyib bəlkə Ferzan Özpetek” deyə ən pozitiv duyğularımla yanaşıram filmə. Təkcə sonluq olsa nə isə, ancaq bütün filmin izahını da izləyiciyə həvalə etmək gülməlidir. Filmdə Orhanı bu ölkədən didərgin salan səbəb və Denizin psixoloji pozuntuları qəzet materialları sayəsində çatdırılır bizə ancaq yənə də hadisələr natamam qalır. Bundan əlavə filmin təriflənin musiqisi də mənim zövqümə xitab etmədi.

      “İstanbul Kırmızısı”na verəcəyim bala gəldikdə sadəcə möhtəşəm aktyor işini və insanı valeh edən İstanbul mənzələrini nəzərə alaraq sadəcə 2 bal verə bilirəm. Elə bu il İstanbula səfər etmiş biri olaraq film məni yenidən bu möhtəşəm şəhərə uçurdu. Dünyanın ən gözəl şəhərinə… İstanbulun qırmızımtıl rənginə… İstanbul Kırmızısına.....