İda Yessen - Doktor Baggenin Əhvalatı

         Bu il oxuma sürəti bir qədər zəif, kitab seçimi isə daha fərqli biri olduğumu hiss edirəm. İndiyədək müraciət etmədiyim yazarlar və mövzular əhatə edəcək blogumu deyə ön proqnoz verə bilərəm. Amma 2020-ci il üçün ilk kitab rəyim keçən ilin bu günlərində tanış olduğum İda Yessendən növbəti seçimim – “Doktor Baggenin Əhvalatı” kitabı haqqında olacaq. Bu kitab “Yeni Çağlar” kitabının davamı olaraq qələmə alınmışdır. Sadəcə ilk kitabda qadının duyğuları, yaşadıqları ön planda idisə, indi onun həyat yoldaşını daha yaxından tanımaq şansı əldə edirik.
         “Doktor Baggenin Əhvalatı” İda Yessen imzasını daşıyaraq 2017-ci ildə oxucuya Lilly və Viqand Bagge cütlüyünün həyatlarının davam hekayəsi kimi təqdim olunub. Azərbaycanda isə Anar Rəhimovun orijinaldan tərcüməsində sadəcə 1 il sonra 2018-ci ildə Alatoran nəşriyyatında işıq üzü görərək oxucuların ixtiyarına verilib. “Yeni Çağlar” kitabı Viqandın ölümü ilə başlayıb həyat yoldaşının ayaqda durmaq mübarizəsindən bəhs edirdisə, ikinci hissə bir qədər geriyə gedərək Vigandın daxili aləmini gözlərimiz qarşısında açır. Məndə oxuyarkən elə bir hiss yarandı ki, bəlkə bu ilk kitab olmalı imiş və ya bunu bitirdikdən sonra bir daha Lillynin gündəliyini nəzərdən keçirib orada həyat yoldaşı ilə bağlı qaranlıq qalan duyğularına bir cavab tapa bilim. Qeyd etməliyəm ki, ikinci hissə axıcılığı, duyğu ötürücülüyü, bədiiliyi ilə heç də “Yeni Çağlar”dan geri qalmır. İlk hissədən bizə quru, soyuqqanlı, arvadına qarşı laqeyd biri kimi xatırladığımız Viqandın burada fərqli keyfiyyətlərini aşkar edirik. 

        Hər şey Viqanda Danimarka Həkimlər Birliyindən gələn bir təkliflə başlayır. Ona həkimin bir günü barədə qeydlər yazmaq təklif edilir. Xarakterinə uyğun olaraq əvvəlcə tərəddüd etsə də, yazının onun üçün ancaq resept yazmaqdan ibarət olduğunu düşünsə də, sonra cızmaqara etməyə qərar verir. Beləliklə ikinci macəramız başlayır...

       20-ci əsrin ilk illərində Thyregodda bölgə həkimi kimi çalışan Vigandın həyat hekəyəsini özünə xas yığcamlıqla öyrənirik. Duyğularını göstərə bilməyən qəhrəmanımızın yazarkən də bu xüsusiyyətinə görə əzab çəkdiyini görürük. Atasına vurğun olan yeganə övlad onu erkən yaşlarında itirdikdə təbii olaraq onun hər şeyini mənimsəməyə, onun kimi olmağa, xatirəsini davam etdirməyə çalışır. Anası ilə münasibətindəki qəribə uçurum, atasını isə ideallaşdırması Viqandın bugünki kimi formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Hər kəslə məsafəli olmaq, bütün fırtınalı və sakit duyğuları sadəcə öz daxilində yaşamaq, kənardan necə göründüyünə əhəmiyyət vermədən məntiqinin səsinə qulaq asmaq ona atasından qalan mirasdır. Uşaqlıq illərinin atasına heyranlıqla, gənclik illərinin isə daim oxuyaraq, sənətinə vurğunluqla keçdiyini görürük. Qəhrəmanımız ailədə, digər insanlarla münasibətdə necə soyuq görünürsə, xəstələrinə qarşı necə tolerant, həvəsli, yardımsevər olduğu sətirlər bir-birini əvəzlədikcə aydın sezilir. O dövr kiçik bir əyalətdəki xəstəxana şəraitindən, tüğyan edən yolucuxu xəstəliklərdən, illər ötdükçə elmə gətirilən yeniliklərdən, bir çox hallarda türkəçarə müalicə metodlarının həkim resptlərinə qalib gədiyinə inanılan bir cəmiyyətdən, insanların tabu sayılan mövzulara baxışından da ara-ara söz açan yazar Viqandın anlatması ilə oxucu üçün həmin dövr Danimarkasının kiçik bir mənzərəsini bədii təsvir edir.

      Bütün bunlar fonunda Viqand və Lillynin ailə daxili münaqişələrinin səbəbinin təkcə yaş fərqi ilə məhdudlaşmadığını da görürük, qapalı biri ilə yaşamağın hər şeyi paylaşmağı sevən bir qadın üçün necə çətin olduğu, böyük məsuliyyət kimi görünən uşaq məsələsinə illər sonra yenidən qayıdılarkən artıq gec olduğunun anlaşılması, iki fərqli xarakterin bir evi paylaşsa belə, fərqli dünyası, dünyagörüşü bu münaqişələr üçün qığılcım rolunu oynayan detallardır. Əslində dərinə getdikdə onlar arasında sevgi əskikliyindən söhbət gedə bilməz, sadəcə Viqandın sakit təbiəti, gündəlik qayğıları, özünəməxsus çətin xarakteri, həyatının başında kariyerasını ərinə fəda edən dolu-dolu yaşamağı sevən bir gənc müəlliminrəngarəng daxili aləmi ilə uzlaşmır. Amma yenə də son ana qədər qayğı, hörmət çərçivəsində davam etdirilən münasibət də bir alqışa layiqdir deyə düşünürəm. 

       “Doktor Baggenin Əhvalatı” öləcəyini bilən, getdikcə daha ağırlaşsa da, bunu arvadından son ana qədər gizlədib həyatını heç nə baş verməyəcəkmiş kimi yaşayan, həkimliyin mənasını tam anlamı ilə dolduran – son günlərini belə imkansız xəstələrə yardım edərək keçirən bir qəhrəmanın həyatından qeydləri ehtiva edir. Bəzən hirslənsək, bəzən haqq verməsək də, ən azından ilk kitabdakı qəzəbimizin bir qədər solduğu, anlamağa çalışdığımız güclü bir insan olan Viqandın həyatının son sətirləri... Bir həkimin gününü təsvir etmək məqsədilə başlayan yolculuq kitabın sonunda da qeyd edildiyi kimi məqsədini aşsa da, ancaq İda Yessenin oxucuya ötürmək istədiyi mesajı mükəmməl bir şəkildə daşıya bildiyini etiraf etməliyəm.
       “Yeni Çağlar” və “Doktor Baggenin Əhvalatı” İda Yessenin səmimi yazı tərzi ilə, Danimarka ədəbiyyatı ilə tanış olmaq istəyən hər kəsə məsləhət görə biləciyim iki kitab oldu.  Beləliklə kitabı – bir tarixi romanı, bir ailə hekayəsini, maraqlı iki həyatı qarışıq duyğularla bağlayıb rəfimə qoyarkən qadın olmasına baxmayaraq kişilərin də daxili aləmini detallarla oxucuya çatdırmağın öhdəsindən layiqincə gələn bir yazarla - İda Yessenlə tanış olduğum üçün sevinirəm.

“Doktor Baggenin Əhvalatı” maraqla oxuduğum kitablardan biri kimi məndən 4 bal aldı.